Using Executors in Java

When thinking about concurrent programs, we are sometimes blinded by the notion of bare threads. We create them, start them, join them, and sometimes even interrupt them, all by operating directly on those tiny little abstractions over several paths of simultaneous execution. At the same time we might be extremely reluctant to directly use synchronization primitives (semaphores, mutexes, etc.), preferring more convenient and tailored solutions – such as thread-safe containers. And this is great, because synchronization is probably the most difficult aspect of concurrent programming. Any place where we can avoid it is therefore one less place to be infested by nasty bugs it could ensue.

So why we still cling to somewhat low-level Threads for actual execution, while having no problems with specialized solutions for concurrent data exchange and synchronization?… Well, we can be simply unaware that “getting code to execute in parallel” is also something that can benefit from safety and clarity of more targeted approach. In Java, one such approach is oh-so-object-orientedly called executors.

As we might expect, an Executor is something that executes, i.e. runs, code. Pieces of those code are given it in a form of Runnables, just like it would happen for regular Threads:

Executor itself is an abstract class, so it could be used without any knowledge about queuing policy, scheduling algorithms and any other details of the way it conducts execution of tasks. While this seems feasible in some real cases – such as servicing incoming network requests – executors are useful mainly because they are quite diverse in kind. Their complex and powerful variants are also relatively easy to use.

Let’s play in pool

Simple functions for creating different types of executors are contained within the auxiliary Executors class. Behind the scenes, most of them have a thread pool which they pull threads from when they are needed to process tasks. This pool may be of fixed or variable size, and can reuse a thread for more than one task,

Depending on how much load we expect and how many threads can we afford to create, the choice is usually between newCachedThreadPool and newFixedThreadPool. There is also peculiar (but useful) newSingleThreadExecutor, as well as time-based newScheduledThreadPool and newSingleThreadScheduledExecutor, allowing to specify delay for our Runnables by passing them to schedule method instead of execute.

Swapping them

There is one case where the abstract nature of base Executor class comes handy: testing and performance tuning. A certain types of executors can serve as good approximation of some common concurrency scenarios.

Suppose that we are normally handling our tasks using a pool with fixed number of threads, but we are not sure whether it’s actually the most optimal number. If our tasks appear to be mostly I/O-bound, it could be good idea to increase the thread count, seeing that threads waiting for I/O operations simply lay dormant for most of the time.
To see if our assumptions have grounds, and how big the increase can be, we can temporarily switch to cached thread pool. By experimenting with different levels of throughput and observing the average execution time along with numbers of threads used by application, we can get a sense of optimal number of threads for our fixed pool.
Similarly, we can adjust and possibly decrease this number for tasks that appear to be mostly CPU-bound.

Finally, it might be also sensible to use the single-threaded executor as a sort of “sanity check” for our complicated, parallel program. What we are checking this way is both correctness and performance, in rather simple and straightforward way.
For starters, our program should still compute correct results. Failing to do so serves as indication that seemingly correct behavior in multi-threaded setting may actually be an accidental side effect of unspotted hazards. In other words, threads might “align just right” if there is more than one running, and this would hide some insidious race conditions which we failed to account for.

As for performance, we should expect the single-thread code to run for longer time than its multi-thread variant. This is somewhat obvious observation that we might carelessly take for granted and thus never verify explicitly – and that’s a mistake. Indeed, it’s not unheard of to have parallelized algorithms which are actually slower than their serial counterparts. Throwing some threads is not a magic bullet, unfortunately: concurrency is still hard.

C++11 est arrivé!

O ile tylko ktoś nie spędził zeszłego tygodnia na Antarktydzie, w amazońskiej dżungli czy w innym podobnie odciętym od cywilizacji miejscu, z pewnością słyszał najważniejszą nowinę ostatnich lat. A już na pewno wspomnianego tygodnia – bo przecież jak tu ją nawet porównywać z takimi błahostkami jak choćby zakup Motoroli przez Google. Przecież mówimy tutaj o pomyślnym końcu procesu rozpoczętego w czasach, gdy Google nawet nie istniał! To musi robić wrażenie… I nawet jeśli owym wrażeniem jest głównie: “No wreszcie; co tak długo?!”, to przecież w niczym nie umniejsza to rangi wydarzenia.

Tak, mamy w końcu nowy standard C++! I to w sumie mogłoby wystarczyć za całą notkę, bo chyba wszystko, co można by powiedzieć na temat kolejnej wersji jednego z najważniejszych języków programowania, zostało już pewnie dawno powiedziane w dziesiątkach serwisów informacyjnych, tysiącach blogów i milionach tweetów. Znaczącą ich część zajmują omówienia nowych możliwości języka, dostępnych zresztą od jakiegoś czasu (acz w niepełnej formie) w kilku wiodących kompilatorach. Możliwości tych jest całkiem sporo i dlatego nie mam zamiaru nawet wyliczać ich wszystkich. Zdecydowałem, że w zamian przyjrzę się bliżej tylko trzem z nich – tym, które uważam za najbardziej znaczące i warte uwagi.

Podstawowa wielowątkowość w Javie

W Javie nietrudno natrafić na metody z klasy Object, bo pojawiają się one w kontekście dowolnego obiektu, do którego się odwołujemy. Wśród tych metod można zauważyć kilka, których przeznaczenie nie jest zrazu oczywiste; są to wait, notify i notifyAll. Lektura dokumentacji może nas pouczyć, że mają one coś wspólnego z wątkami… Ale czemu coś takiego jak wątki ma swoje “wtyki” już na tak niskim poziomie? Ano dlatego, że w Javie wielowątkowość jest pewnego rodzaju młotkiem, którego posiadanie zamienia wiele napotkanych zadań i problemów w gwoździe. Opowiem dzisiaj co nieco o podstawach posługiwania się tym tępym narzędziem :)

Zacznijmy od tego, że kiedy rozdzielamy program na więcej niż jeden wątek, prawie natychmiast pojawia się problem synchronizacji. Może on mieć wiele form, ale zaryzykuję stwierdzenie, że najczęściej występują dwie poniższe:

• ochrona jakiegoś zasobu (w bardzo ogólnym sensie) przez równoczesnym dostępem z więcej niż jednego wątku
• oczekiwanie wątków na jakieś zdarzenia i ich powiadamianie, gdy te zdarzenia zachodzą

Implementacje pierwszego przypadku nazywa się powszechnie sekcjami krytycznymi. W Javie siedzą one tak głęboko, że są częścią samego języka i mają swoje własne słowo kluczowe: synchronized. (Jest to właściwie dokładny odpowiednik lock z C#). Słowem tym możemy oznaczać metody lub bloki kodu, czyniąc je kodem synchonizowanym. Taki kod może być – dla danego obiektu – wykonywany tylko przez jeden wątek naraz. Wszystko więc, do czego się w takim kodzie odwołujemy, jest chronione przed jednoczesnym dostępem wielu wątków – tak jak w przykładzie poniżej:

I tak mniej więcej przedstawiaj się podstawy wielowątkowości w Javie. Bardziej zaawansowane obiekty sychronizacyjne – jak choćby te z pakietu java.util.concurrent wykorzystują te własnie podstawowe mechanizmy zapewniania wyłączności oraz powiadamiania. Jeśli piszemy kod, który korzysta z współbieżności w prosty sposób, możemy wykorzystać je bezpośrednio.

Kod otwarty na zdarzenia

Wydaje mi się, że przynajmniej pod kilkoma względami programowanie przypomina prowadzenie samochodu. Obu tych umiejętności względnie łatwo się nauczyć i niemal niemożliwe jest zapomnieć. Po nabyciu pewnej wprawy mamy też wystarczającą biegłość, by nie musieć koncentrować całej uwagi na którejś z tych czynności. Wyjątkiem są jedynie te miejsca, w których zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności.
Dla mnie (i pewnie nie tylko dla mnie) takimi miejscami w kodzie są styki programu z otoczeniem, przez które musi przebiegać jakaś komunikacja polegająca na wymianie danych i/lub informacji o zdarzeniach. Fragmenty te są ważne i nierzadko problematyczne, gdyż często pociągają za sobą konieczność dopasowania sposobu wykonywania programu do zewnętrznych wymagań. Jak na skrzyżowaniu, trzeba czasem chwilę poczekać i przynajmniej parę razy obejrzeć się dookoła.

W tym kontekście używa się słowa ‘synchronizacja’, jednak kojarzy mi się ono nieodparcie z programowaniem współbieżnym. To trochę złe skojarzenie, bowiem nie trzeba wcale tworzyć kilku wątków czy procesów, by kwestia zaczynała mieć znaczenie. Wystarczą operacje wejścia-wyjścia (zwłaszcza względem mediów wolniejszych niż lokalny system plików) lub obsługa jakiegoś rodzaju zdarzeń zewnętrznych, albo chociażby RPC (Remote Procedure Call – zdalne wywoływanie procedur) – ale oczywiście ta lista nie wyczerpuje wszystkich możliwości. Ogólnie chodzi o wszelkie odstępstwa od możliwości wykonywania programu krok po kroku – a właściwie kroczek za kroczkiem, gdzie każda sekwencja stałej liczby instrukcji zajmuje umowną, niezauważalną chwilę.

Jeśli by się nad tym zastanowić przez moment, to takich sytuacji jest sporo. Ba, właściwie to wspomniane scenariusze sekwencyjne są raczej wyjątkiem, a nie regułą. Dzisiejsze aplikacje działają w wielozadaniowych środowiskach, na ograniczonych pulach zasobów, wymieniają dane przez różne (niekoniecznie szybkie) kanały informacji, i jeszcze dodatkowo są pod ciągłą presją wymagań co do cechy określanej angielskim słówkiem responsiveness – czyli “komunikatywności z użytkownikiem”. Nic dziwnego, że wspomniane przeze mnie wcześniej ‘punkty szczególnej ostrożności’ stają się na tyle istotne, że zazwyczaj to wokół nich buduje się całą architekturę programu.
W jaki sposób są one realizowane? Zależy to od wielu czynników, w tym od rodzaju aplikacji oraz możliwości i struktury systemowego API, które ona wykorzystuje. Tym niemniej można wyróżnić kilka schematów, aplikowalnych w wielu sytuacjach – chociaż nie zawsze z równie dobrym skutkiem. Są nimi:

• Aktywne czekanie (busy waiting, active polling), polegające na ciągłym dopytywaniu się o rezultat operacji czy też informację o tym, czy oczekiwane zdarzenie zaszło. Stosowane w praktyce sprowadza się do pętli podobnej do poniższej:
  1. while (!WaitFinished()) { }

  i jest przestępstwem ściganym z urzędu w każdym rozsądnym zespole projektowym :) Istnieją aczkolwiek okoliczności łagodzące, zezwalające na jego popełnienie pod ściśle określonymi warunkami. Musimy jedynie być pewni, że zużywanie do 100% czasu procesora przez nasz program jest akceptowalne i że między kolejnymi zapytaniami możemy też zrobić coś produktywnego. Tak się składa, że istnieje typ aplikacji, w którym oba te warunki mogą być spełnione: gry. Ich pętla główna to nic innego jak aktywne czekanie na informacje o zdarzeniach z renderowaniem kolejnych klatek w tak zwanym międzyczasie.

• Na wpół aktywne czekanie (soft busy waiting) to złagodzona wersja powyższego. Nie zasypujemy już systemu żądaniami z prędkością światła, a jedynie co jakiś czas. Pomiędzy nimi program może zająć się swoimi sprawami albo po prostu… spać:
  1. while (!WaitFinished()) { Sleep(50); }

  Takie krótkie drzemki zdecydowanie zmniejszają zużycie procesora przez aplikację, ale nie dają jej dużego pola manewru. Ta metoda jest więc stosowalna główne dla usług działających w tle. A raczej byłaby, gdyby nie istniały znacznie lepsze :)

• Przerywalne oczekiwanie (interruptible waiting) to stan zawieszenia w oczekiwaniu na zdarzenie (np. koniec długiej operacji), podczas którego możliwa jest jednak reakcja na pewne szczególne okoliczności. Koncepcja takiego oczekiwania jest zapewne dobrze znana programistom linuksowym, jako że tam niemal każda operacja może zostać przedwcześnie przerwana przyjściem sygnału do procesu. Ów sygnał może być złapany i w konsekwencji obsłużony, lecz nie powinno to pociągać za sobą żadnych skomplikowanych operacji.
  Przerywalne oczekiwanie jest akceptowalnym sposobem działania programów funkcjonujących w tle, na przykład jako usługi systemowe. Niespecjalnie za to nadaje się dla aplikacji z UI – chyba że co jakiś krótki czas pozwolimy na obsłużenie wejścia od użytkownika. Wtedy jednak jest to już raczej wariant soft busy waiting.
• Asynchroniczne wywołanie zwrotne (asynchronous callback) znaczy mniej więcej tyle, co “zrób to i powiedz mi, kiedy skończysz” albo “powiadom mnie, gdy to się zdarzy”. W obu przypadkach musimy dostarczyć mechanizm wywołania zwrotnego (callback), zintegrowany z naszą aplikacją. To dosyć wygodne, jeśli i bez tego działa ona na zasadzie sterowania zdarzeniami (event-driven) i rzeczone wywołanie możemy potraktować jako jeszcze jedną sytuację do obsłużenia. (Dlatego komponent BackgroundWorker z Windows Forms jest tak prosty w użyciu). Gorzej jest wtedy, gdy na potrzeby asynchronicznego callbacku musimy rozbić na kilka części (i stanów) program, który bez tego działałby niemal sekwencyjnie.
  Osobną kwestią jest też sposób realizacji callbacka. W dużej mierze zależy on od możliwości języka. W jednych jest to bardzo wygodne (C#, Python, większość języków skryptowych), w innych nieco mniej (Java), a w jeszcze innych ledwo da się to zrobić (C++, a jakże).

Między powyższymi sposobami możliwe są “konwersje”, oczywiście do pewnego stopnia. Wymagać to może uruchomienia dodatkowego wątku, w którym wykonujemy polling operację asynchroniczną lub wręcz blokującą, i którego stan możemy odpytywać lub otrzymać jako sygnał na obiekcie synchronizacyjnym po wejściu w stan przerywalnego czekania.
Nieczęsto jednak taka zabawa ma uzasadnienie. W najlepszym razie otrzymamy rozwiązanie równoważne, a najgorszym stracimy na wydajności operacji dostosowanej pod konkretny typ powiadamiania. Lepiej jest jednak trzymać się tego, co dana platforma i API nam proponuje.

Dwie uwagi o śpiących wątkach

Wszyscy znamy doskonale funkcję Sleep, która w Windows API służy do zawieszania działania wątku na określony czas (podawany w milisekundach). Wydawałoby się, że musi to być najprostsza funkcja z tego API, jaką tylko można sobie wyobrazić – bo co może być skomplikowanego w “zwykłej pauzie”? A okazuje się, że jak najbardziej może :)

Używając Sleep – zwłaszcza w swej zwykłej wersji – musimy bowiem pamiętać przynajmniej o dwóch sprawach:

1. Wątek, w którym wywołamy tę funkcję, zostanie zawieszony całkowicie aż do momentu, gdy podany interwał czasowy się skończy . W szczególności Sleep(INFINITE); sprawi, że właściwie możemy ów wątek wyrzucić do kosza, gdyż nie da się już go odwiesić (funkcja ResumeThread wywołana z innego wątku nic tu nie pomoże).
   Również przyjście komunikatu okna w czasie, gdy nasz wątek smacznie śpi, nic nie zmienia. Wiadomości takie będą nieobsłużone aż do odwieszenia się wątku. Wynika stąd fakt, że uśpienie na dłuższy czas wątku, w którym obsługujemy UI, będzie dla użytkownika natychmiast zauważalne jako zawieszenie się programu. Jeśli chcemy, by w czasie przerwy aplikacja odpowiadała na komunikaty, należy zastosować inną funkcję (np. MsgWaitForMultipleObjectsEx albo po prostu GetTickCount wraz z wewnętrzną pętlą komunikatów).
   Istnieje też wariant Ex funkcji Sleep. Różni się on od oryginału tym, że rozpoczęte przez niego oczekiwanie można przerwać, jeśli sobie tego zażyczymy. Wątek uśpiony przez SleepEx może być przedwcześnie obudzony, gdy otrzyma informacje o zakończeniu asynchronicznej operacji I/O lub asynchronicznego wywołania procedury (APC).
2. Czas, na jaki faktycznie uśpimy nasz wątek, będzie prawie na pewno dłuższy niż ten, który podamy jako parametr funkcji Sleep. Jest on bowiem determinowany przez długość tzw. kwantów czasu (time slices), jakie system operacyjny przydziela kolejnym wątkom, by zapewnić złudzenie ich jednoczesnego wykonania. Działanie Sleep polega w rzeczywistości na oddaniu systemowi reszty kwantu czasu, który został przydzielony wątkowi; przestawienie wątku w stan “nieuruchamialności” na podaną ilość milisekund; a następnie na wznowieniu jego pracy, gdy ponownie otrzyma czas procesora od systemowego schedulera. W sumie więc czas uśpienia będzie równy:
   

   PozostałyKwantCzasu + ParametrSleep + CzasDoUaktywnieniaWątku

   Stąd wynikają dwa wnioski. Po pierwsze, nie powinniśmy nigdy używać Sleep jako sposobu na mierzenie czasu – już poczciwy GetTickCount sprawi się tu znacznie lepiej. Po drugie, wywołanie Sleep(0); jest jak najbardziej dopuszczalne i oznacza przedwczesne zrzeczenie się kwantu czasu, jaki wątek dostał od systemu. W czasach 16-bitowych wersji Windows i wielowątkowości bez wywłaszczała była od tego specjalna funkcja Yield, którą należało często wywoływać, aby przełączanie wątków w ogóle było możliwe. Teraz rzecz jasna nie jest to konieczne, ale nadal może być przydatne dla zasygnalizowania, że nasz wątek nie robi nic pożytecznego, a tylko w brzydki sposób na coś czeka (tzw. busy waiting).

O tych dwóch szczegółach odnośnie funkcji Sleep dobrze jest pamiętać, jeśli nasze wątki chcemy usypiać. Jako programiści Windows możemy się aczkolwiek podbudować tym, że nie mamy przy tym takich problemów jak koderzy piszący pod Linuksem. Tam sleep może być potencjalnie zaimplementowany na sygnałach, co wymaga ostrożności przy stosowaniu go razem z funkcjami alarm i signal.

Przerywanie działania wątku

Jednym z powodów używania wątków jest możliwość przerwania wykonywanych przezeń czynności właściwie w dowolnym momencie. Dzięki temu można na przykład wyposażyć aplikację okienkową w magiczny przycisk Anuluj obok paska postępu. Przez to zaś użytkownik ma wrażenie, że – nawet jeśli musi (dłuższą) chwilę zaczekać – nadal jest panem sytuacji :)
Jak można więc przerwać wątek, jeśli zachodzi taka potrzeba? Sposobów jest kilka:

1. Najelegantszym jest sprawienie, aby zakończył się on “sam z siebie” i poczekanie na niego. Polega to na ustawieniu flagi sygnalizującej wątkowi konieczność zakończenia, którą oczywiście musi on regularnie sprawdzać. Stąd też główne pętle występujące w procedurach wątków są często w stylu while (!Terminating) { /* ... */ }. Dla porządku warto też (a w niektórych środowiskach trzeba), po ustawieniu rzeczonej flagi na wątek zaczekać. Czyni się to zwykle funkcją z join (‘złącz’) w nazwie: Thread.Join/join w .NET/Javie, pthread_join w POSIX-ie i… WaitForSingleObject w Windows API :)
2. Jeśli wątek sporą część czasu poświęca na czekanie lub chociaż co jakiś czas przechodzi przynajmniej na krótko w stan uśpienia, wówczas można mu przerwać (interrupt). W .NET/Javie robi się to poprzez, niespodzianka, Thread.Interrupt/interrupt. Wówczas przy następnym wejściu do funkcji czekającej w rodzaju Thread.Sleep/sleep rzucany jest wyjątek (Thread)InterruptedException, który odwija stos wątku, kończąc w ten sposób jego działanie. W natywnych platformach nie może być oczywiście dokładnego odpowiednika podobnej operacji, lecz można ją symulować czekaniem na jakimś obiekcie synchronizacyjnym i sygnalizowaniem go, gdy chcemy to czekanie przerwać. W POSIX-ie funkcja pthread_cancel działa aczkolwiek w dość podobny sposób do Interrupt, pozwalając na posprzątanie zasobów w trakcie anulowania wątku.
3. Najmniej eleganckim sposobem jest wreszcie brutalne przerwanie wątku, czyli próba jego natychmiastowego zakończenia w dowolnym momencie. Zarówno .NET, jak i Java rozwiązały to w podobny sposób: po wywoływaniu odpowiedniej metody (Thread.Abort/stop), w wątku rzucany jest bardzo specjalny wyjątek (ThreadAbortException lub ThreadDeath). Ma on tę cechę, że… przechodzi przez (prawie) wszystkie bloki catch – w .NET właściwie nie można go “zdusić”. To jednak sprawia, że taki wyjątek może wykonać po drodze wszystkie bloki finally, co pozwala zwolnić zawłaszczone zasoby i blokady oraz przywrócić obiekty synchronizujące do właściwego stanu. Występująca w Windows API funkcja TerminateThread takiej możliwości już nam nie daje, przez co jej użycie może prowadzić do różnych kłopotów.

Wnioski z tych trzech sposobów są mniej więcej takie, że pisząc kod wykonywany w osobnym wątku powinniśmy zawsze przewidzieć “czysty” sposób na jego zakończenie. Poleganie na przerywaniu lub brutalnym zakańczaniu wątków może się bowiem źle skończyć.

Asynchroniczność kontra wątki

Niekiedy trzeba zrobić coś czasochłonnego: operację, która nie zakończy się od razu, lecz zabierze zauważalny odcinek czasu. Dość często dotyczy to odczytu (lub zapisu) danych z miejsca, które nie musi być natychmiast dostępne: gniazdka sieciowego, międzyprocesowego potoku (pipe) czy w niektórych sytuacjach nawet pamięci dyskowej. Wówczas rzadko możemy pozwolić sobie na “powieszenie” programu na parę(naście/dziesiąt) sekund w oczekiwaniu, aż zlecona operacja się zakończy. W międzyczasie trzeba bowiem wykonywać też inne czynności, z aktualizacją interfejsu użytkownika na czele.

Typowy rozwiązaniem jest wtedy umieszczenie czasochłonnej czynności w osobnym wątku. Zdarza się jednak, że nie jest to jedyne wyjście. Niekiedy – na przykład przy korzystaniu z gniazd sieciowych w Windows API lub dowolnych strumieni w .NET – dysponujemy alternatywnym sposobem, którym jest zlecenie operacji asynchronicznej. Polega ono na żądaniu wykonania danego działania “w tle” wraz ze sposobem, w jaki chcemy odebrać informację zwrotną. W tym charakterze chyba najczęściej stosuje się funkcje typu callback, podawane – zależnie od języka – jako wskaźniki (C/C++), delegaci (Delphi, C#) lub obiekty implementujące ustalone interfejsy (Java). Po zakolejkowaniu takiego żądania program wykonuje się dalej bez żadnych przerw. Gdy zaś operacja zakończy się, nasz callback zostanie wywołany i w nim będzie można pobrać rezultaty zleconego zadania.
Brzmi całkiem nieźle, prawda? Właściwie można by powiedzieć, że to świetny sposób na uniknięcie stosowania tych strasznych wątków ;-) W praktyce trzeba jednak pamiętać o tym, że:

• Brak wątków wcale nie oznacza, że nie wystąpią typowe dla wielowątkowości kłopoty – zwłaszcza problemy z synchronizacją dostępu do zasobów. Dotyczą one bowiem każdej sytuacji, kiedy to kod wykonujący się równoległe próbuje uzyskać dostęp do tych samych danych – niezależnie od tego, czy dotyczy to wątków, osobnych procesów ze współdzieloną pamięcią czy właśnie operacji asynchronicznych. Zresztą wewnątrz mechanizmu obsługi takich operacji równie dobrze siedzieć może zwyczajny wątek, który się nimi zajmuje w sposób przezroczysty.
• Wywołania asynchroniczne “rozgałęziają” wykonywanie kodu w sposób bardziej subtelny (co oznacza: trudniejszy do śledzenia) niż wątki. W przypadku wątków zawsze dobrze widać miejsce rozpoczęcia i zakończenia pracy oraz całą te robotę, napisaną po kolei i w jednym miejscu. Jeśli zaś korzystamy z wywołań asynchronicznych, to kod obsługi wyniku operacji jest oddzielony od kodu, który tę operację zleca. To sprawia, że śledzenie i debugowanie może być trudniejsze i wymagać większej uwagi.

W sumie więc warto pamiętać o tym, że przy wprowadzaniu równoległości trzeba zawsze liczyć z dodatkowymi – nazwijmy to – “kwestiami do rozważenia” :] Unikanie tworzenia wątków za wszelką cenę nie musi zatem być najlepszym wyjściem, skoro koszt rozwiązania alternatywnego bywa podobny.