Zabezpieczenie przed NULL-em

Defensywne programowanie wymaga, by zabezpieczać się przed różnymi niepożądanymi sytuacjami. Jedną z częstszych jest próba odwołania się do obiektu czy wartości, która nie istnieje – czyli np. dereferencja wskaźnika pustego czy użycie odwołania zawierającego null. Stąd bardzo częste ify w rodzaju:

Kiedy jednak sprawdzenie nullowatości jest tylko częścią warunku, wtedy w ruch idzie zwykle “sztuczka” z leniwą ewaluacją (lazy evaluation):

Większość języków ją dopuszcza, jako że jest ona przy okazji pewną formą optymalizacji. Jeśli bowiem pierwszy argument operatora logicznego daje informację o prawdziwości/fałszywości całego wyrażenia, nie trzeba już wyliczać drugiego.

Inną typową sytuacją jest zamiana nulla na jakąś inną wartość domyślną:

Tutaj C# oferuje specjalny operator ??, pomyślany właśnie na tego typu okazje:

Działa on dobrze z typami Nullable, czyli specyficznym rodzajem typów pochodnych, które dopuszczają wartość null tam, gdzie typ macierzysty jej nie przewiduje:

Operator ?? przydaje się wtedy do konwersji na typ bazowy z określoną wartością domyślną.

Czym jest NULL?

Gdybym chciał byś złośliwy, to stwierdziłbym, że w C++ nawet ‘nic’ (czyli NULL) nie jest takie, jak być powinno. Ale ponieważ w rzeczywistości jestem wcieleniem łagodności (;]), napiszę raczej o tym, jak można zaradzić na niedogodności obecnej postaci wskaźnika pustego w C++.
Cały problem z NULL-em polega na tym, że nie jest on wartością odpowiedniego typu. Dwie klasyczne definicje tej stałej – jako 0 lub (void*)0 – mają zauważalne mankamenty. Pierwsza definiuje NULL jako liczbę, co sprawia, że dozwolone są bezsensowne podstawienia w rodzaju:

Natomiast druga nie da się wprawdzie skonwertować na typ liczbowy, ale nie da się też niejawnie zmienić w wartość żadnego innego typu wskaźnikowego niż void*. A tego oczekiwalibyśmy po wskaźniku pustym. Dlatego z dwojga złego w standardzie przyjęto pierwszą definicję i NULL jest po prostu zerem.

To, czego naprawdę byśmy chcieli po NULL, to wartość 0, która:

• może być podstawiona za dowolny typ wskaźnikowy
• nie może być podstawiona za żaden inny typ, zwłaszcza liczbowy

To zaś da się osiągnąć, pisząc odpowiednią… klasę:

Sztuczką są tu oczywiście szablony operatorów konwersji. Zapewniają one możliwość traktowania naszego NULL-a jako wartości dowolnego typu wskaźnikowego – łącznie ze wskaźnikami do składowych klas. A ze względu na brak innych konwersji, nie jest możliwe automatycznie przypisanie naszego pustego wskaźnika do zmiennej liczbowej.

Taki NULL jest na tyle dobry, że działa nawet z uchwytami Windows API, gdyż wewnętrznie są one zdefiniowane jako specyficzne wskaźniki. Dziwi więc, dlaczego nadal nie ma go chociażby w bibliotece standardowej C++. Najwyraźniej nawet jeśli chcemy mieć ‘nic’, trzeba się trochę napracować ;P