Typ zwracany funkcji wirtualnej

2009-08-04 16:42

Kiedy w klasie pochodnej piszemy nową wersję funkcji wirtualnej, to w C++ powinniśmy zawsze uważać na to, żeby jej nagłówek był identyczny z tym, który zdeklarowano w klasie bazowej. To dlatego, że składnia języka nie wymaga w tej sytuacji żadnego słowa kluczowego w rodzaju override. Jeśli więc coś nieopatrznie zmienimy, to nie uzyskamy nowej wersji funkcji, tylko zupełnie nową funkcję przeciążoną:

class Foo
{
public: virtual void Do(int x, int y, int z) { }
};
class Bar : public Foo
{
// to *nie* jest nowa wersja Foo::Do, tylko zupełnie inna funkcja
public: void Do(int x, int y, string z) { }
};

Taki efekt jest jest w gruncie rzeczy oczywisty i łatwy do zrozumienia. Pewnie więc będzie nieco zaskakujące dowiedzieć się, że tak naprawdę postać funkcji wirtualnej w klasie pochodnej może się trochę różnić, a mimo to wciąż będziemy mówili o tej samej funkcji.

Jak to jest możliwe?… Dopuszcza się mianowicie różnicę w typie zwracanym przez nową wersję funkcji wirtualnej. Może on być inny od typu zwracanego przez wersję z klasy bazowej – ale tylko pod warunkiem, że:

pierwotny typ był wskaźnikiem lub referencją do klasy (a nie chociażby typem podstawowym, jak int)
nowy typ zwracany jest – odpowiednio – wskaźnikiem lub referencją do klasy pochodnej od tej z typu pierwotnego
nowy typ posiada tę samą kwalifikację const/volatile co typ pierwotny

Przykładowo więc, jeśli w klasie bazowej funkcja wirtualna zwraca const A*, to w klasie pochodnej może zwracać const B*, o ile klasa B dziedziczy publicznie po A. Nie może za to zwracać samego B* (niestałego) lub const X*, gdy klasa X jest niezwiązana z A.

Do czego taki “myk” może się przydać? Najczęściej chodzi tutaj o sytuacje, gdy mamy do czynienia z równoległym dziedziczeniem kilku klas, które na każdym poziomie są związane ze sobą. Mogę sobie na przykład wyobrazić ogólny menedżer zasobów w grze, którego metoda wirtualna Get zwraca wskaźnik na bazową klasę Resource, a następnie bardziej wyspecjalizowany TextureManager, który w tej sytuacji podaje nam wskaźnik na Texture. (Oczywiście klasa Texture w założeniu dziedziczy tu po Resource). Czasami coś takiego może być potrzebne, aczkolwiek takie równoległe hierarchie dziedziczenia nie są specjalnie eleganckie ani odporne na błędy.
Lepszym przykładem jest wirtualny konstruktor kopiujący: metoda, która pozwala na wykonanie kopii obiektu bez dokładnej znajomości jego typu. Zwyczajowo nazywa się ją Clone:

class Object
{
public:
virtual Object* Clone() const { return new Object; }
};
class Foo : public Object
{
public:
// nowa wersja metody Object::Clone
Foo* Clone() const { return new Foo; }
};

Dzięki temu że metoda jest wirtualna, można ją wywołać nie znając rzeczywistego typu obiektu (co nie jest możliwe w przypadku zwykłych konstruktorów, które w C++ wirtualne być nie mogą). W wyniku jej wywołania otrzymamy jednak tylko ogólny wskaźnik Object* na powstałą kopię obiektu.
Gdybyśmy teraz nie zmienili typu zwracanego przez metodę w klasie pochodnej, to klonowanie podobne do tego: