ma kau se jinvi mi la lojban.

…czyli co sądzę o lojbanie.

Powracam do tematu z notki sprzed kilku tygodni, mimo swoich przeczuć, że nie jest to wcale coś, na co wszyscy z napięciem oczekiwali ;-) Spróbuję jednak przekazać porcję swoich nieco głębszych przemyśleń na temat lojbanu po tym, jak poświęciłem trochę więcej czasu na przyjrzenie się temu językowi. Witam więc tych nielicznych, którzy chcą się z nimi zapoznać :]

Dla osoby zupełnie niewtajemniczonej najbardziej rzucającą się w oczy cechą tego języka jest to, że zdecydowana większość słów jest zupełnie niepodobna do swoich odpowiedników w innych językach – mimo że zostały one skonstruowane właśnie z nich. Chociaż na początku może to się wydawać minusem, w ostatecznym rozrachunku ma chyba więcej zalet niż wad. To dlatego, że – jak pisałem już wcześniej – w lojbanie nie ma tradycyjnych części mowy ani konstrukcji gramatycznych. Nie ma więc uzasadnienia dla tego, żeby słownictwo było w nim podobne do innych języków; to mogłoby wręcz być mylące. Zgadza się to też z założeniem kulturowej bezstronności (“znajome” słowa byłyby faworyzowaniem języków europejskich, jak to jest chociażby w esperanto).
Drugim widocznym atrybutem jest wszechobecność krótkich, zwykle dwu- lub trzyliterowych słów, często z apostrofem w środku (czytanym jako ‘h’). To cmavo (wym. szmawo), słowa strukturalne. W nich zawarta jest zdecydowana większość gramatyki lojbanu. Pełnią one mnóstwo różnorodnych funkcji, będąc odpowiednikami zarówno przyimków, spójników czy zaimków, jak i rodzajników, znaków przestankowych, a nawet podkreśleń czy cudzysłowów (w lojbanie wszystko to ma postać słów). Istnieje więc całe multum różnych cmavo, z których wiele jest logicznie zorganizowanych w grupy mające części wspólne, jak np. ze’i/ze’a/ze’u – krótki/średni/długi odcinek czasu. Nie dotyczy to jednak wszystkich, zatem nierzadko pomyłka o jedną literę może skutkować zupełnie innym znaczeniem wypowiedzi lub jej niepoprawnością.

Jednak cmavo są na szczęście w dużej mierze nieobowiązkowe, bo w wielu przypadkach służą uszczegółowieniu tego, co wynika z kontekstu. Jedną z takich kontekstowych informacji jest często czas (teraźniejszy, przeszły, itp.), który w lojbanie – w przeciwieństwie do wielu innych języków – nieczęsto trzeba podawać wprost, bo reguły gramatyki tego nie wymuszają. Jeśli jednak ktoś sobie życzy sobie, aby go doprecyzować, to ma do dyspozycji bardzo ciekawe rozwiązanie, rozdzielające problem na dwie części. Pierwsza odpowiada relacji czasowej między aktualnym punktem a zdarzeniem – czyli temu, czy mówimy o przeszłości (pu), teraźniejszości (ca) czy przyszłości (ba). Druga (zwana niekiedy aspektem) określa, o którym punkcie osi czasu wokół zdarzenia mówimy, np.: przed jego początkiem (pu’o), dokładnie na początku (co’a), w środku jego trwania (ca’o), dokładnie na końcu (mo’u) lub po jego zakończeniu (ba’o). W sumie daje to kilkanaście kombinacji, z których większość da się odnieść na przykład do czasów w języku angielskim (tenses), ale które jednocześnie są o wiele łatwiejsze do zrozumienia.

Trzecia istotną właściwością lojbanu jest fakt, że znacznie częściej niż w innych językach mówimy w nim o “nie-rzeczach”, takich jak zdarzenia, informacje, wypowiedzi, właściwości, ilości, koncepcje, procesy, stany, itp. Nazywa się je tu ogólnie abstrakcjami i regularnie występują one jako argumenty do predykatów (czyli selbri). Istnieją oczywiście ich odpowiedniki w innych językach, lecz zwykle przyjmują one postać zdań podrzędnych (‘to, że…’), jako że rzeczownikami nazywa się w większości rzeczy lub osoby. W lojbanie tak nie jest (no bo przecież rzeczowników nie ma :)) i w sumie wychodzi mu to na dobre. Można rzecz jasna wskazać dziwne “skutki uboczne” – nie można na przykład chcieć (djica) rzeczy jako takich, a jedynie zdarzeń z nimi związanych – ale ogólnie obecność abstrakcji korzystnie wpływa na specyfikowanie tego, o czym tak naprawdę mówimy.

Be Sociable, Share!

• 
• 

Be Sociable, Share!

• 
• 

• Tweet
•