Różne rodzaje książek koderskich

Programowanie to nie tylko ciągłe stukanie w klawiaturę i pisanie kilometrowych listingów (względnie intensywne wyklikiwanie interfejsu użytkownika). Zawsze od czasu do czasu przychodzi czas, gdy trzeba się odwołać do źródła wiedzy fachowej. Na pierwszej linii frontu stoi wtedy zwykle dokumentacja do konkretnego środowiska czy języka, ale nie jest to jedyne źródło wiedzy, z którego programista korzysta. Wśród nich są również książki.

Literatura programistyczna jest naturalnie niezwykle bogata i dotyczy każdego pola koderskiej działalności, wszystkich możliwych bibliotek, języków, metodologii i wszelkich innych aspektów programowania. W takiej klasyfikacji nietrudno się odnaleźć i zazwyczaj łatwo możemy stwierdzić, o czym dana pozycja traktuje. Trochę gorzej bywa z oceną, jak dany temat został w tej konkretnej książce potraktowany.
Jako że przydarzyło mi się przeczytać dość sporą liczbę programistycznych książek, a jeszcze większą – mniej lub bardziej pobieżnie przekartkować, mogę chyba pokusić się o klasyfikację na podstawie tego drugiego, mniej widocznego kryterium. Uważam zatem, że możemy wyróżnić kilka rodzajów książek programistycznych:

• Kompletne omówienia, czyli – nie bójmy się użyć tego słowa – wykłady. Takie książki nie muszą mieć oczywiście arcyporywającego stylu, charakteryzującego większość podręczników akademickich. Wręcz przeciwnie, mogą być napisane w sposób żywy, wciągający i intrygujący. Ich naczelną cechą jest to, że koncentrując się na danym temacie opisują go w sposób dokładny, obszerny i uporządkowany. Kolejne rozdziały przedstawiają poszczególne zagadnienia, pełne są omówień, przykładów, czasem dygresji. To coś w rodzaju koderskiej beletrystyki, dobrej do czytania w wolnych chwilach i do nauki zupełnie nowych treści.
• Książki kucharskie. Jak sama ich nazwa wskazuje, zawierają one przepisy (czasem zwane wręcz recepturami) na mniej lub bardziej konkretne rozwiązania praktycznych problemów. Mogą to być kompletne sposoby na realizację jakichś fragmentów programu albo tylko artykuły sygnalizujące istnienie pewnych narzędzi i metodyk. Zawsze jednak zakładają pewną wiedzę czytelnika w danym temacie, co nie przeszkadza im jednocześnie wyłożyć przy okazji jakichś drobnych fragmentów obszerniejszych zagadnień. Najważniejsze jest jednak to, że są one skoncentrowane na praktycznym wykorzystaniu zawartych w nich “sztuczek”.
• Notatki z pola bitwy to bardzo ciekawy typ książek, z którymi zetknąłem się dopiero niedawno. W założeniu mają one umożliwić “zaglądanie do warsztatu” doświadczonego programisty i stanowią luźny (lecz uporządkowany) zbiór uwag, fragmentów kodu i komentarzy, tyczących się jakiegoś zagadnienia – zwykle języka, biblioteki lub technologii. Ich celem jest przekazanie wiedzy maksymalnie praktycznej i jednocześnie obszernej. Wymagają dobrego przygotowania ze strony czytelnika, lecz jeśli spełnia on wymagania, może on zyskać nie tylko przydatne informacje, ale i bardzo użyteczne umiejętności.
• Leksykony i materiały referencyjne. Te pozycje mają najwięcej wspólnego z klasyczną, elektroniczną dokumentacją. Systematyczny opis funkcji, klas, właściwości, pól, metod, wyjątków, sygnałów, interfejsów i wszystkich tych elementów, które składają się na dane narzędzie programistyczne. Te grube książki najlepiej jest trzymać na biurku w trakcie pisania kodu. Ich przewaga nad dokumentacją polega zwykle na trafnych przykładach zastosowań opisywanych elementów i lepszą organizacją treści.
• Ciekawostki okołokoderskie. W tych książkach możemy znaleźć właściwie wszystko: od przykładów najczęściej popełnianych błędów po wskazówki, w jaki sposób należy czytać kod napisany przez innych. Jeśli wpadnie nam w ręce któraś z tego rodzaju książek, zwykle albo ją pokochamy i będziemy co jakiś czas do niej wracać, albo uznamy pomysł jej napisania za zupełnie nietrafiony i szybko o niej zapomnimy. Nie muszę chyba wspominać, że systematyczne ułożenie wiedzy i orientacja na teorię/praktykę nie są kategoriami, których powinniśmy używać do oceniania takich książek. W większości jest to bowiem całkowity freestyle – z różnymi skutkami, oczywiście.

Jak w każdej arbitralnej klasyfikacji, także i tutaj szufladki te są rzecz jasna rozmyte i wiele książek zmieściłoby się bez problemu na kilku półkach. Prawdopodobnie takie właśnie są najlepsze i najbardziej użyteczne. W końcu skoro już decydujemy się na treści zapisane na papierze, powinniśmy dążyć do korzystania z nich na wiele sposobów… ;]

•